Bánh thì “ít” mà lòng “nhiều”

Loại bánh có tên rất lạ này thực ra rất quen thuộc với người dân Bình Định, bởi nó gắn liền với mảnh đất anh hùng này. Bởi vậy dân gian xưa mới truyền tai nhau câu ca dao:

“Muốn ăn bánh ít lá gai

Lấy chồng Bình Định sợ dài đường đi"

Bánh ít được làm từ bột nếp và bột đậu xanh, nhân bánh được xào chín trước khi gói cẩn thận bằng lá gai hoặc lá chuối tơ. Bánh thường được nấu theo phương pháp hấp cách thủy. Hình dáng bánh có nhiều loại khác nhau, có loại được gói theo hình tam giác, loại hình vuông, hai loại này thường phổ biến ở miền Bắc, còn miền Trung thường gói theo hình trụ dài. Riêng ở miền Nam, bánh ít có hình tháp gói với lá chuối tươi, và nhân có thể là nhân mặn hoặc nhân ngọt. Bánh ít được thường được dùng làm đồ cúng trong những ngày lễ Tết hay làm quà quê.

Có rất nhiều cách lý giải tên gọi đặc biệt của loại bánh này. Có người nói từ xa xưa, trong cuộc thi ẩm thực do vua Hùng thứ sáu đề ra, cuộc thi mà chàng Lang Liêu đã chiến thắng với món bánh chưng, bánh dày, thì nàng Út cũng đã tự mình làm ra món bánh ít. Vì được làm từ nàng Út nên người ta gọi đó là bánh Út Ít, sau dần gọi tắt thành bánh ít. Cách lý giải này cũng có phần hợp lý nhưng cá nhân tôi thích cách lý giải sau này hơn.

Dân gian xưa thường đặt tên rất đơn giản, nhìn thế nào thì đặt thế đó, mà bánh ít thì thường nho nhỏ, xinh xinh, được làm ra để thêm vào mâm cỗ nên người ta gọi là bánh ít. Không nhiều, thì gọi là ít, rất đơn giản, mà lại trực quan dễ hiểu. Tuy bánh thì “ít” nhưng thường được làm với số lượng nhiều để chia cho lũ trẻ con trong xóm, trong làng. Vậy nên bánh “ít” nhưng người ta yêu bánh rất “nhiều”. Tấm lòng chan chứa trong từng tấm bánh cũng nhiều vô kể.

Mỗi lần nhắc tới loại bánh này, tôi luôn nhớ về kỉ niệm tuổi thơ, ngày mà tôi rồng rắn theo lũ trẻ hàng xóm chụm áo đi gom bánh ít từ nhà ngoại tới nhà nội...